Between Two Waters: Memory, Exile, and Hope

Auteur: Alexander Fontanilla  – Ballesteros        –        December 2025

Meeting Alexander Fontanilla and hearing his story reminded me of Jane Goodalls inpiring interview, one year before her death, in which she said “how every individual, regardless of age or position, contributes to positive change in the world.” My first conversation with Alexander impressed me so much that I asked him to write about his life story and his decision to leave his home land Colombia including his psychological praxis, by which he helped to create the right conditions for the new generation to grow up as human beings. What does it take to embrace the unknown, starting a new life overseas together with wife and their to be born son? Hopefully the Netherlands and Amsterdam will be staying a cosmopolitan society –
allthough social openness is being under pressure of nowadays polarization and fragmentation. Staying true to our tradition of tolerance in a spirit of pluralism means to appreciate migrants for their being human and what they have to offer by contributing to society. Admirable is Alexanders courage and his ethos, wanting to dedicate his talents in his new home land. As Quest for Wisdom we feel grateful and happy to welcome him in our Soul Circle. His enthusiasm and positive mind set is at the heart of the mission of our foundation: with his contributions in text, by art and in living encounters, hewill be strengthening our programmes on Global Citizenship! By sharing the story of his life he will encourage people to open their hearts and minds as fellow human beings!

Dit digitale kunstwerk vindt zijn oorsprong in de kern van de November Gulden Snede Bijdrage van “Wereldburgerschap is wat ons verbindt…” van Heidi Muijen, Angela Gilds en Greg Suffanti: namelijk, het inzicht dat wereldburgerschap geen abstract begrip is, maar een levend weefsel van ontmoetingen, creativiteit en gedeelde herinnering. In het beeld krijgt die boodschap vorm door vloeiende lijnen en kleurstromen die samenkomen, uiteenlopen en opnieuw verbinden —zoals gemeenschappen ontstaan door aandacht en betrokkenheid.

De compositie weerspiegelt de stemmen die de oorspronkelijke tekst dragen: de krachtige spoken-word expressie van Angela Gilds, de toegewijde beeldende kunst van Greg Suffanti en de beschouwende diepgang van Heidi Muijen. Hun aanwezigheid klinkt door in subtiele lichtbewegingen en grafische accenten, als een choreografie van verbondenheid waarin verschillen elkaar verrijken.

In essentie toont het kunstwerk wereldburgerschap als een dagelijkse praktijk: luisteren, ondersteunen, creëren, helen en ruimte maken voor elkaar. Het beeld fungeert als een veranderende kaart —een constellatie van verbindingen— die de menselijke diversiteit en de stille kracht van solidariteit viert.

Mijn naam is Alexander Fontanilla-Ballesteros, klinisch en gezondheidspsycholoog. Jarenlang werkte ik in Colombia als universitair docent, wetenschappelijk onderzoeker en ambtenaar bij het Colombian Institute of Family Welfare (ICBF), waar ik betrokken was bij processen ter bescherming en herstel van de rechten van kinderen en jongeren die getroffen werden door het gewapende conflict.
Ik heb altijd geloofd dat psychologie niet alleen wordt beoefend met theorie, maar met menselijkheid: met het vermogen om te luisteren, naast iemand te lopen en pijn om te vormen tot begrip.

Ik kom uit het noorden van Colombia, uit Cúcuta, een stad die ontwaakt onder goud licht en de geur van versgemalen koffie. Ze ligt tussen de Andes en de Pamplonita-rivier, waar elke middag de wind van de bergen neerdaalt, alsof hij oude verhalen meebrengt. Lang voordat Colombia bestond, was deze regio het thuis van de Motilones-Barí, Chitareros en Tonchalás — inheemse volkeren die in harmonie met de natuur leefden en het land zagen als een beschermende moeder. Van hen erven wij veerkracht en eerbied voor het gesproken woord.

Vlak bij Villa del Rosario werd in 1821 de eerste Grondwet van Colombia ondertekend, en in de lucht hangt nog altijd dat gevoel van begin. Norte de Santander is een land van mestizaje — een mengeling van inheemse, Spaanse, Duitse en Italiaanse invloeden die hun sporen nalieten in koffie, muziek en republikeinse architectuur. In de huizen klinken nog steeds bambucos op de tiple, en mensen dansen zonder haast, alsof ze vieren dat ze er nog zijn. Cúcuta is grens en doorgang: mensen spreken met een eigen accent, delen hun brood met vreemden en hebben altijd een verhaal te vertellen.
Dat is waar ik vandaan kom: een lichtend land dat leert dat vermenging niet verdeelt maar vermenigvuldigt, en dat vreugde — net als koffie — het best smaakt wanneer ze gedeeld wordt.

De weg naar Nederland met mijn gezin was lang en vol moeilijke keuzes. In Colombia was het leven van mijn vrouw, María Camila Acevedo García, altijd verbonden met de verdediging van de mensenrechten en met bewegingen voor vrede en sociale rechtvaardigheid. Ze is een gemeenschapsleider en activiste, gevormd binnen progressieve jongerenorganisaties die droomden van een rechtvaardiger land. Haar overtuiging begon thuis: haar vader, Jackson Alexander Acevedo Lizcano, was advocaat en mensenrechtenverdediger, toegewijd aan de teruggave van land aan inheemse en boerengemeenschappen in de Sierra Nevada de Santa Marta en de regio Palomino in La Guajira, waarvan de gronden waren ingenomen door extreemrechtse gewapende groepen.

De dreiging en vervolging kwamen snel. Zowel María Camila als ik — verdedigers van mensenrechten — werden het doelwit vanwege ons sociale en academische werk. Te midden van angst en onzekerheid was mijn vrouw zwanger, en we begrepen dat het beschermen van het leven dat onderweg was betekende dat we alles moesten achterlaten. We verkochten wat we hadden, vroegen onze families om hulp en vluchtten het land uit.

Datzelfde werk maakte ons allemaal tot doelwit. Jackson, de vader van mijn vrouw, kon Colombia nooit verlaten. Hij bracht zijn laatste jaren door in het verborgen, ontheemd en ziek, wachtend op bescherming van de staat die nooit kwam. Wij waren al in Nederland toen hij overleed, zonder dat we afscheid konden nemen. Hij stierf zonder de bescherming die hij voor anderen had verdedigd. Zijn dood werd een open wond en een symbool: een rechtvaardig man die zijn leven gaf voor de waardigheid van anderen. Zijn herinnering blijft het morele kompas van onze familie.

Onze eerste bestemming zou Noorwegen zijn. Collega’s, politieke bondgenoten en medeactivisten hadden ons aangeraden daar asiel aan te vragen — Noorwegen, een land dat decennialang de Colombiaanse linkerzijde en vredespleitbezorgers heeft opgevangen. Maar het lot veranderde op Schiphol, waar een migratieambtenaar met empathie naar ons luisterde en voorstelde om asiel aan te vragen in Nederland. Dat korte gesprek veranderde de koers van ons leven.

Hier, in Amsterdam, werd onze zoon geboren: Christopher Germain.
Hij kwam ter wereld met de kracht van de Noordzee en de vrije geest van de grachten, die je leren niet tegen het water te vechten, maar ermee te leven. Zijn eerste huil mengde zich met de geluiden van de stad — fietsers die voorbij zoeven, een verre lach, de wind die door de bomen fluistert — en met het bijna tastbare gevoel dat Amsterdam zijn komst vierde.
Voor ons was zijn geboorte meer dan een wonder: het was een welkom.
Christopher Germain koos ervoor Nederlands te zijn, een kind van Amsterdam, een stad die niet vraagt waar je vandaan komt, maar wat je bereid bent op te bouwen.
Elke keer dat we hem langs de grachten zien rennen. Wanneer hij stilstaat om het licht op het water te zien dansen, voelen we dat zijn leven een viering is — een brug tussen twee werelden, een belofte van hoop, geweven in de fluistering van het water.
En wanneer hij lachend voor de televisie zit, klappend voor Max Verstappen, begrijpen we dat zijn hart al klopt in het ritme van dit land.

Als ik terugkijk, weet ik dat we niet alleen een land verlieten — we lieten een vorm van pijn achter. Nederland gaf ons ruimte om te helen en opnieuw te beginnen.
We kregen psychologische hulp bij posttraumatische stress, medische zorg, en vanaf het begin voelden we ons welkom en gedragen. Al snel maakten we Nederlandse vrienden die hun huizen en harten voor ons openden, en we sloten ons aan bij de Protestantse Kerk, waar we een rustige, gemeenschappelijke manier van geloof ontdekten binnen de gereformeerde traditie.

Vandaag werkt mijn vrouw en studeert ze om professioneel chef-kok te worden bij de organisatie Beautiful Mess, terwijl ik webdesign en programmeren studeer en mij blijf wijden aan creatief en wetenschappelijk schrijven.
We wonen momenteel in een COA-opvanglocatie (Centraal Orgaan opvang Asielzoekers) en wachten op een positieve beslissing van de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst).
Elke dag is een kans om iets nieuws te bouwen, de hoop levend te houden en te blijven leren van dit land dat langzaam als thuis begint te voelen.
We leren Nederlands — moeilijk maar fascinerend — en elk nieuw woord is een stap in dit gedeelde leven.
En op dit punt begrepen we dat ballingschap niet alleen verlies is — het is ook zaaien.
Je bouwt jezelf opnieuw op als water dat van bedding verandert, maar water blijft. Ons verhaal eindigde niet hier; hier — voor het eerst — begon het te bloeien.

In deze jaren in Europa heb ik geleerd dat wereldburgerschap geen paspoort is, maar een bewustzijn. Een burger van de wereld zijn betekent niet je wortels oplossen, maar erkennen dat elk leven verweven is met hetzelfde verlangen naar waardigheid. Na bijna alles te hebben verloren, begreep ik dat thuis niet wordt gemeten in kilometers of vlaggen, maar wordt gevormd door banden, respect en de wil om voor een ander te zorgen zonder dat hij of zij hoeft te bewijzen dat ze erbij horen. Dat besef groeit in ontheemding, wanneer identiteit ophoudt territorium te zijn en een gebaar van wederkerigheid wordt.

Europa — het continent dat ooit beloofde dat oorlog nooit meer zou terugkeren — draagt nu een stille vermoeidheid van de geest. Extremisme verschijnt opnieuw onder nieuwe namen, sociale media vergroten de angst, en hoop struikelt over bureaucratie. En toch bestaat onder die spanning een ander Europa: het alledaagse, waar handen nog steeds helpen, waar buurten vele talen spreken, waar leraren samenleven onderwijzen zonder het te hoeven benoemen. Dat stille Europa houdt dit continent levend, veel meer dan welk verdrag ook. Het is het Europa dat niet bang is om zijn handen te openen, wetend dat empathie nooit verarmt — maar vermenigvuldigt.

Vanuit de psychologie heb ik geleerd dat betekenis wordt geboren in de ontmoeting. Zoals Viktor Frankl (1946) schreef: “De mens vervult zichzelf niet door geluk na te jagen, maar door een reden te vinden om anderen te dienen.”
Dat is voor mij de essentie van wereldburgerschap: dienen, bijdragen, betekenis creëren door verschil. Geen identiteit is vollediger dan een die haar onderlinge afhankelijkheid erkent. En juist die onderlinge afhankelijkheid — zo menselijk, zo kwetsbaar — lijkt de moderne wereld te hebben verloren tussen algoritmen en grenzen.

Toen de Tweede Wereldoorlog eindigde, lag Europa niet alleen in puin — het verkeerde in een morele crisis. De steden moesten worden herbouwd, maar ook het geweten. Uit die verwoesting ontstond een stille belofte: nooit meer.
Nooit meer haat als beleid.
Nooit meer blinde gehoorzaamheid als deugd.
Nooit meer een mensenleven gereduceerd tot een nummer.
Uit die belofte werd het Europese project geboren — niet slechts als een economische unie, maar als een ethische alliantie, een poging tot beschaving gebaseerd op herinnering. Wanneer Europa zijn oorsprong vergeet, verliest het niet alleen zijn geschiedenis — het begint zijn ziel te verliezen.

Vandaag trilt die belofte. Het continent dat ooit zwoer van zijn verleden te leren, flirt opnieuw met zuiverheid, grenzen en achterdocht. Aan de kusten van de Middellandse Zee en aan de oostgrenzen worden duizenden vluchtelingen ontvangen met dezelfde onverschilligheid die tachtig jaar geleden anderen verdreef.
Het kwaad draagt niet altijd een uniform; soms komt het verkleed als onverschilligheid.
En toch is er hoop. Elke vrijwilliger, elke arts, elke buur die ervoor kiest eerst te luisteren en pas dan te oordelen, houdt de erfenis van de naoorlogse jaren levend.
Europa heeft nog steeds een geweten — zelfs wanneer het soms vergeet hoe het te volgen.

Wereldburgerschap is meer dan een idee; het is een toewijding om wijsheid te delen en levend te houden. Daarom vind ik betekenis in de missie van de Quest for Wisdom Foundation, waar de diversiteit aan stemmen een gemeenschappelijke erfenis wordt.
Kennis delen is niet alleen onderwijzen: het is geheugen aanbieden, bruggen slaan, weerstand bieden aan vergetelheid.
Menselijke wijsheid — die culturen, talen en generaties overstijgt — is het ethische hart van wereldburgerschap. Elk gedeeld woord, elk verteld verhaal, is een manier om hoop levend te houden.

Als Alexander Fontanilla-Ballesteros schrijf ik deze regels met dankbaarheid en verantwoordelijkheid.
Ik wil mijn kennis, mijn perspectief en mijn ervaring aanbieden aan de Nederlandse samenleving en aan deze stichting.
Ik geloof dat digitale kunst, creatief schrijven en psychologie talen van ontmoeting kunnen worden.
Ik geloof dat cultuur heelt, en dat empathie architectuur kan zijn voor de ziel van een samenleving.
Mijn wens is eenvoudig: bijdragen — deel uitmaken van een gemeenschap die niet bang is voor dialoog, die begrijpt dat wijsheid niet iets is wat je opslaat, maar wat je deelt.

Europa is geboren uit de herinnering aan pijn, maar zijn toekomst hangt af van tederheid.
Als ik iets heb geleerd in dit land van water en wijde horizonten, dan is het dat de mensheid, net als Amsterdam, alleen overleeft wanneer zij leert samen te drijven.
In die stroom ligt het ware burgerschap — niet in behoren, maar in deelnemen;
niet in het bezitten van de waarheid, maar in het meedragen ervan, met nederigheid en hoop.